Ernest Yao Gaewu (ba naŋ dɔge 18 Fɛboɔre 1969) e la Ghana Lɔɔyɛ ane Gyɛɛgye naŋ be toma poɔ a Ghana Supreme Court eŋɛ.

Ernest Gaewu
human
Sex or gendermale Maale eŋ
Date of birth18 Fɛreboɔre 1969 Maale eŋ
Occupationlawyer Maale eŋ
Position heldJustice of the Supreme Court of Ghana Maale eŋ
Educated atAwudome Senior High School Maale eŋ

Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne

maaleŋ

Ba dɔge la Gaewu Ho poɔ, kyɛ ka o baa Abotia naŋ be Ho West District a Volta Irigyiŋ poɔ. O gaa la Awudome Senior High School nyɛ o O Lɛvɛl ganzanne ane Mawuli School nyɛ o A Lɛvɛl ganzanne. A yi be de niŋe gaa a University of Ghana 1995 poɔ te zanne lɔɔ. O naŋ wa bare o lɔɔ degeree, o de gaa la a Ghana School of Law ka ba da boɔle o a bar eŋɛ 2000 poɔ.[1]

Dompole

maaleŋ

O naŋ wa baare o lɔɔ ganzanne yɛlɛ, Gaewu toŋ la Mawulorm Chambers naŋ be a Volta Irigyiŋ Justice Jones Dotse wederoŋ eŋɛ. 2009 poɔ, o da leɛ la a chamber zuzeɛ. A yi 2012 te tɔ 2015, o da e la a gansɛgerɛ potuuro ane a Volta Bar gansɛgerɛ, a laŋ ne mɛmba ko a National Council of the Ghana Bar Association. O meŋ da la e la a Bar are-terɛ a Volta Prison Council poɔ a toŋ vuori ayi.[1][2] Gaewu toŋ la bɔɔdere yaga ane kɔmateere, naŋ poɔ a Disciplinary Committee of Volta GFA, a Ho Teaching Hospital Board, a Ho Polytechnic Entity Committee, ane a Entity Committee of the University of Health and Allied Sciences. O meŋ da la e la gɔmenante neŋkaa-iraa ko a Ho Municipal Assembly a yi 2002 te tɔ 2004.[1][2] O naŋ toŋ sommeŋɛ lɔɔ zanne yɛlɛ yuomo pie a baare, ba da kaa-iri la Gaewu ka o e justice ko a Hai Kɔɔte.[2][3][4]

Sɛre o naŋ na e o lɔɔ zanne yɛlɛ, Gaewu da e la managyiŋ daarɛɛta tontona ko Kwagame Ghana Ltd, naŋ e die yɛroŋ, a yi 1987 te tɔ 1995.

Politikal Dompole

maaleŋ

O naŋ da be sommeŋɛ lɔɔ zanne poɔ, kyɛ o da e la pɔletese ŋmeɛrɛ meŋ a yi 2009 te tɔ 2016, a tona gbandige dakogo zu soba toma ane begemaale bie ko a Wɔɔ paati a Ho West ane Ho Central Gbandigiri poɔ.[1][2][5][6] O sigi la a kogo zu 16 Sentɔmbare 2020[7] eŋɛ, ana bebiri na ne o zu ka ba da la kaa-iri o ka o e a Hai Kɔɔte Gyɛɛgye.[8]

Supreme Court Kaa-iruu

maaleŋ

Yidaandɔɔ Nana Akufo-Addo da iri la Gaewu (a laŋ ne George Kingsley Koomson, Barbara Frances Ackah-Yensu ane Samuel Kwame Adibu Asiedu) ko a Supreme Court bɛŋkye 4 Gyoonoɔre 2022 eŋɛ a kyaare ne a Judicial Council yelteɛbo ane a Council of State yelpeɛroo eŋɛ.[9][10] A yidaandɔɔ da yelee la o yelyaga poɔ ko begemaale die ka; "o taa la sage diibu ka neɛzaa senne la, a taa a bammo faŋa na baŋ toŋ justice toma ka a senne a kɔɔte kpoŋ poɔ".[11] 25 Gyoonoɔre 2022 eŋɛ, a begemaale die speaker da moɔle la a iribu begemaale die poɔ kyɛ de ba eŋ a kaa-iruu kɔmatee nuuri poɔ ka ba na tu a mamerɛ.[11][12][13]

Nyoore Nyɛ

maaleŋ

A nyoore nyɛ kɔmatee da nyoore la Gaewu 19 ɔɔtoore 2022 eŋɛ.[14][15] Ane a lɛ zaa, a begemaalba da ŋmɛ la nɔkpeɛne ka Justice Gaewu naŋ daŋ de o meŋɛ eŋ pɔletese vɛŋɛɛ la ka o ba senne ka o baŋ toŋ a Supreme Court bɛŋkye eŋɛ. Ka a bayageroŋ wuli ba yelwonni kyaare a kaa-iruu a tere ba teɛroŋ ka ba naŋ zɛge la justice yobo naŋ manne a senne ka ba do kyɛ bare o, a nyoore nyɛ tuubo eŋɛ, o kaa-iruu da eɛ 24 Maakye 2023 eŋɛ saŋa na a begemaale die naŋ da wa e õõ bee aayi nuneɛ ane noɔreyeni sagebo duoro. Gaewu nyɛ la 138 "õõ" nuuri ane 134 "aayi" nuuri a sagebo yeltuuri wagere.[14][16][17][18]

So-emmo

maaleŋ

Yidaandɔɔ Nana Akufo Addo da so la Gaewu eŋ ɔfere poɔ ka o e justice of the Supreme Court of Ghana a laŋ ne George Kingsley Koomson 5 kyɛpire 2023 eŋɛ.[19][20][21] Ona la gyɛɛgye fɔrɔ ba naŋ tori kaa-iri yi Hai Kɔɔte eŋ a Supreme Court poɔ a yi J. N. K. Taylor 1980 saŋa waana ŋa.

Meŋɛ Nyɔvore

maaleŋ

Gaewu e la kiristabie a be kultaa die ane biiri bata.[1]

Kaa kyɛ meŋ nyɛ

maaleŋ
  • List of judges of the Supreme Court of Ghana
  • Supreme Court of Ghana

Sommo Yizie

maaleŋ
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 https://www.youtube.com/watch?v=1fvUB9mozDI
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 https://dailyguidenetwork.com/renowned-ho-based-lawyer-appointed-high-court-judge/
  3. https://citinewsroom.com/2022/12/appointments-committee-recommends-approval-of-justices-koomson-gaewu-to-supreme-court/
  4. https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202303/485257.php
  5. https://books.google.com/books?id=Q7DgMeW6iikC&q=gaewu
  6. https://books.google.com/books?id=Q7DgMeW6iikC&q=gaewu
  7. https://www.graphic.com.gh/news/politics/i-m-no-longer-npp-member-justice-gaewu.html
  8. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/How-Haruna-Iddrisu-drilled-Akufo-Addo-s-nominee-over-his-jump-from-High-Court-to-Supreme-Court-1646552
  9. https://www.myjoyonline.com/akufo-addo-nominates-4-judges-to-supreme-court/
  10. https://asaaseradio.com/parliament-approves-justices-gaewu-and-koomson-for-supreme-court/
  11. 11.0 11.1 https://web.archive.org/web/20230407120137/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-man-appointed-as-Supreme-Court-Justice-1590395
  12. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/president-nominates-4-to-supreme-court.html
  13. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Four-Supreme-Court-nominees-to-face-Appointments-Committee-today-1644890
  14. 14.0 14.1 https://www.pulse.com.gh/news/local/justices-george-koomson-and-ernest-gaewu-approved-by-parliament-as-supreme-court/2vyr7ml
  15. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/How-Haruna-Iddrisu-drilled-Akufo-Addo-s-nominee-over-his-jump-from-High-Court-to-Supreme-Court-1646552
  16. https://gna.org.gh/2023/03/parliament-approves-koomson-gaewu-as-supreme-court-justices/
  17. https://citinewsroom.com/2023/03/parliament-approves-justices-george-koomson-and-ernest-gaewu-as-supreme-court-judges/
  18. https://www.ghanabusinessnews.com/2023/03/25/parliament-approves-koomson-gaewu-as-supreme-court-justices/
  19. https://www.modernghana.com/news/1222891/akufo-addo-inducts-two-new-supreme-court-judges.html
  20. https://www.judicial.gov.gh/index.php/publications/news-publications/js-latest-news/item/450-president-swears-in-justices-koomson-and-gaewu-to-the-supreme-court
  21. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-inducts-into-office-two-new-Supreme-Court-judges-1744310