Matthew waa la a gane dɛŋdɛŋ soba a New Testament poɔŋ naŋ yi a Bible poɔ kyɛ la a synoptic Gɔsipule ata ne kaŋa.

Matthew

maaleŋ

A Gane Kyɛyuobu

maaleŋ

A Yeezu Kirista yelnoore A Matio naŋ sɛge, wuli ka Yeezu la a Faara na Naaŋmen naŋ da eŋ noɔre ko o Noba a Nɔkoraa Gane poɔ, ka o na tere la. A Yeezu zie la ka a noɔre ŋa tu a tuubu. Aneazaa ka ba da dɔge la Yeezu a Gyuumine poɔ, ka o baa ba poɔ,

“Yeezu, a Mɛzaaya sããkommine dɔge-tu-taa yoe la ama; O da waa la Davil bie, ka Davil meŋ waa Aboraham bie. Aboraham dɔge la Aziki, ka Aziki dɔge Gyekɔb, ka Gyekɔb dɔge Gyuda ane o yɔɔmine.”

Mat 1‭

maaleŋ

A Yeezu Kirista Sããkommine Yɛlɛ

maaleŋ
(Luk 3:23-38)
maaleŋ

“Yeezu, a Mɛzaaya sããkommine dɔge-tu-taa yoe la ama; O da waa la Davil bie, ka Davil meŋ waa Aboraham bie. Aboraham dɔge la Aziki, ka Aziki dɔge Gyekɔb, ka Gyekɔb dɔge Gyuda ane o yɔɔmine. Ka Gyuda de Taama a dɔge Pɛrɛze ane Zɛra, ka Pɛrɛze dɔge Hɛzeron, ka Hɛzeron dɔge Aram, ka Aram dɔge Aminadab, ka Aminadab dɔge Nasɔn, ka Nasɔn dɔge Salmɔn. Ka Salmɔn de Urahabu a dɔge Boaze, ka Boaze de Urut a dɔge Obɛdi, ka Obɛdi dɔge Gyesi, ka Gyesi dɔge Naa Davil. Ka Davil de Yuriya pɔge a dɔge Solomɔn, ka Solomɔn dɔge Urehoboam, ka Urehoboam dɔge Abigya, ka Abigya dɔge Asafu, ka Uzaaya dɔge Gyotam, ka Gyotam dɔge Ahazi, ka Ahazi dɔge Hɛzɛkaya, ka Hɛzɛkaya dɔge Manaasɛ, ka Manaasɛ dɔge Emɔse, ka Emɔse dɔge Gyozaaya, ka Gyozaaya dɔge Gyɛkoniya ane o yɔɔmine, a saŋ na ba naŋ nyɔge ba fere gaa ne Baabilɔŋ. A ba Baabilɔŋ nyɔge fere gaabo puoriŋ, Gyɛkoniya dɔge la Salateɛl, ka Salateɛl dɔge Zɛrubabɛl, ka Zɛrubabɛl dɔge Abide, ka Abide dɔge Eliyakim, ka Eliyakim dɔge Azɔ, ka Azɔ dɔge Zadɔke, ka Zadɔke dɔge Akim, ka Akim dɔge Eludi, ka Eludi dɔge Eliyaza, ka Eliyaza dɔge Maatan, ka Maatan dɔge Gyekɔb, ka Gyekɔb dɔge Yuzɛb, a Mareya serɛ. A Mareya la dɔge a Yeezu, ba naŋ boɔlɔ a Mɛzaaya. Azuiŋ a sããkommine dɔge-tu-taa a piili Aboraham te tɔ Davil da e la pie ne anaare, a yi Davil te ta saŋ na ba naŋ da nyɔge ba fere gaa ne Baabilɔŋ teŋɛ da waa la sããkommine dɔge-tu-taa pie ne anaare. A pãã la yi ba Baabilɔŋ nyɔge fere gaabo puoriŋ a te ta a Mɛzaaya dɔgebo saŋ, da waa la sããkommine dɔge-tu-taa pie ne anaare.”[1]

A Yeezu Dɔgebo Yɛlɛ

maaleŋ
(Luk 2:1-7)
maaleŋ

“Ŋaa la ka Yeezu, a Mɛzaaya dɔgebo da tu. A saŋ na O ma Mareya ne Yuzɛb naŋ da eŋ noɔre ka ba na kuli la taa, ba da naŋ ba laŋ kpɛ sɛre kyɛ ka a Vooroŋ Soŋ e ka Mareya taa poɔ. A o serɛ Yuzɛb naŋ da waa nemmeŋɛ zuiŋ, o da ba boɔrɔ ka o eŋ o vi noba poɔ. Lɛ la ka o da nare ka o sɔgle bare o. Kyɛ o naŋ da wa nare a yɛlɛ ama biŋ baare la ka a Daana maleke da wa o zie zannoo poɔ, a wa yeli ko o, “Yuzɛb, Davil bie, ta zoro dabeɛ̃ ka fo de a Mareya ka o waa fo pɔge, bonso, a poɔ o naŋ taa yi la a Vooroŋ Soŋ zie. O na dɔge la bidɔɔ ka fo pore O yuori ka Yeezu, bonso, O na faa la O noba a yi ne ba yelbebe poɔ.” A yɛlɛ ama zaa da eɛɛ la ka ka a Daana yelbie O naŋ da tu a Ŋmen-yelmanna zie kyɛ yeli, na tu a tuubu: “Nyɛ, bitoro na taa la poɔ a dɔge bidɔɔ ka ba pore o yuori Emaawɛl,” a tɛgɛ la, “Naaŋmen be la te zie.” A Yuzɛb naŋ da wa iri a o goɔŋ poɔ, o da e la a lɛ a Daana maleke naŋ da yeli ka o e. O da de la a Mareya ka o e o pɔge, kyɛ o da ba baŋ o sɛŋ poɔ, kyɛ ka o te dɔge o bidɔɔ dɛndɛŋ; ka o pore O yuori Yeezu.”[2]

Yɛmbaŋeneba mine naŋ yi sapare wa ka ba puori a Yeezu

maaleŋ

“A Naa Hɛrɔde naaloŋ saŋ, ba naŋ da dɔge a Yeezu Bɛtelɛhɛm naŋ be Gyudiya paaloŋ poɔ, a lɛ puoriŋ, yɛmbaŋnema mine da yi la sapare wa Gyɛruzɛlɛm, a wa soorɔ, “Yeŋ la ka ba dɔge a bie na naŋ waa a Gyuumine Naa? Bonso, te nyɛ la a O ŋmarbiri puriyiibu a sapareŋ, a wa ka te puori O ne emmo.” A Naa Hɛrɔde naŋ da wa woŋ a yɛlɛ ama, o ne a Gyɛruzɛlɛm deme zaa pɔlle da teɛɛ la. Ka o da boɔle a Naaŋmen bagmaalkare ane a Naaŋmen bege wulwulibo lantaa a peɛre ba ka o baŋ zie na ba naŋ na dɔge a Mɛzaaya. Ka ba da yeli ko o, “Bɛtelɛhɛm teŋɛ naŋ be Gyudiya paaloŋ poɔ la, bonso, lɛ la ka a Ŋmen-yelmanneba da sɛge biŋ: ‘Fõõ, Bɛtelɛhɛm naŋ be Gyuda paaloŋ poɔ, fo ba waa a Gyuda namine zaa poɔ bile soba; bonso, fo poɔŋ la ka naa na yi, ona la na kyẽẽ N boorɔ noba Izerayɛl.’ ” Lɛ la ka a Naa Hɛrɔde sɔgle boɔle a yɛmbaŋnema a soore ba nɛnɛ ka o baŋ saŋ na ba naŋ nyɛ a ŋmarbiri. Lɛ la ka o pãã da toŋ ba Bɛtelɛhɛm a yele, “Yɛ gaa te bɔ a bie nimizeɛ zaa, ka yɛnee wa nyɛ o, yɛ leɛ wa yeli ko ma ka N meŋ gaa te puori O ne emmo.” Ba naŋ da wa woŋ a naa noɔre yɛlɛ baare, ba da yi gɛrɛ la, ka a ŋmarbiri na ba naŋ da nyɛ a sapareŋ la lɛ, a wa de ba weɛ, a gɛrɛ te kyulli are a zie na a bie naŋ be. Ba naŋ da nyɛ a ŋmarbiri ka o are, ba poore da pɛle la yaga zaa a ba taa mannoo. Ba naŋ wa te kpeɛrɛ a die, ba da nyɛ la a bie ne O ma Mareya, ka ba da gbi dumo a puori O ne emmo, kyɛ yuo ba woore a ko O kyɔɔtaare; salema, ensɛnse ane turaali. Kyɛ Naaŋmen naŋ da kpãã ba ba zannoo poɔ, ka ba ta wa leɛ gɛrɛ a Hɛrɔde zie zuiŋ, ba da tu la so-yuo a gaa ba teŋɛ.”[3]

A igyipiti teŋɛ zo gaabo yɛlɛ

maaleŋ

“A yɛmbaŋnema naŋ da wa gaa baare, a Daana Maleke da wa la Yuzɛb zie o zannoo poɔ, a wa yeli ko o, “Iri de a bie ne O ma zo gaa ne Igyipiti teŋɛ a te kpeɛrɛ be a te ta saŋ na N naŋ na yeli ka fo leɛ wa, bonso, Hɛrɔde nara la ka o bɔ a bie a ko.” Lɛ la ka a Yuzɛb iri de a bie ane O ma yi ne tensogɔ gaa ne a Igyipiti teŋɛ, a te bebe te ta saŋ na a Hɛrɔde naŋ wa kpi. A ŋaa da eɛɛ la ka ka a Daana yelbiri na O naŋ yeli tu a Ŋmen-yelmanna zie tu a tuubu, “N boɔle la a N Bidɔɔ ka O yi a Igyipiti teŋɛ poɔ.””[4]

A bibiiri koobo yɛlɛ

maaleŋ

“A Hɛrɔde naŋ da wa nyɛ ka a yɛmbaŋnema bɛlle o la, o suuri da iree la yaga zaa. Lɛ la ka o toŋ ka ba te ko bibiiri na zaa naŋ ta yuomo ayi kyɛ sigre, a Bɛtelɛhɛm ane o tembilii poore. A yi o naŋ da peɛre a yɛmbaŋnema nɛnɛ a te baŋ a bie dɔgebo saŋ zuiŋ la ka o da ko a bibiiri bama. A yɛlɛ ama da eɛɛ la ka ka a Ŋmen-yelmanna Gyɛremaaya yelbie na tu a tuubu, aŋa lɛ o naŋ da yeli: “Ba da woŋ la neɛ kaŋ kɔkɔre naŋ yire Urama poɔ, neɛ kaŋ naŋ ŋmeɛrɛ kpɛlle erɛ nemba-yɛlɛ, Urakɛɛl kono hiine la o biiri yɛlɛ, a ba sage ka ba mɔgle o, bonso, a o biiri ba la kyebe.””[5]

A Igyitipi tɛŋe leɛ yi waabo yɛlɛ

maaleŋ

“A Hɛrɔde kũũ puoriŋ, a Yuzɛb naŋ da naŋ be a Igyipiti teŋɛ poɔ, a Daana maleke da wa la o zie zannoo poɔ, a wa yeli: “Iri taa a bie ne O ma ka yɛ leɛ gaa Izerayɛl teŋɛ, bonso, a banaŋ naŋ da boɔrɔ a bie koobo kpie la.” Lɛ la ka Yuzɛb da iri de a bie ne O ma leɛ gaa ne a Izerayɛl teŋɛ. Kyɛ o naŋ da woŋ ka Akyilɔ la leɛre o saa Hɛrɔde zu a di a Gyudiya naaloŋ, a Yuzɛb da zoro la dabeɛ̃ ka o gaa a be. Kyɛ ba naŋ da kpãã o, o zannoo poɔ zuiŋ, o da de la a bie ne O ma a leɛ gaa ne Galili paaloŋ. Be ka o da gaa te kpeɛrɛ tembile kaŋ ba naŋ boɔlɔ Naazɛrɛ. A ŋaa da eɛɛ la ka a yelbie a Ŋmen-yelmanneba naŋ da yeli na tu a tuubu, “Ba na boɔlɔ O la Naazɛrɛ Bie.””[6]

Sommo Yizie

maaleŋ
  1. https://bible.com/bible/2268/mat.1.9-17.DNTTP
  2. https://bible.com/bible/2268/mat.1.18-25.DNTTP
  3. https://bible.com/bible/2268/mat.2.1-12.DNTTP
  4. https://bible.com/bible/2268/mat.2.13-15.DNTTP
  5. https://bible.com/bible/2268/mat.2.16-18.DNTTP
  6. https://bible.com/bible/2268/mat.2.19-23.DNTTP