A Ashanti noba seeloŋ yelzanne poɔ ane a Akan noba poɔ, a sunsum e la neɛ seeloŋ. A sunsum la bone naŋ maŋ nyɔge neɛ endaa (honam) ane o seɛ lantaa (kra).[1] A sunsum na baŋ lɔnne la sobie yaga tɛɛtɛɛ poɔ, a poɔ a yi saa a gaa bie pɔge seɛ ŋmmabo wagere. A faŋa ŋa maŋ gu la ana zĩĩ ŋa seɛ. Ka dɔɔŋ wa kpie, a sunsum maŋ leɛ gaa la a saa yikpoŋ te kyɛllɛ na la leɛ wa ka ba dɔge o, aŋa ka dɔɔ zaaŋ la wa dɔgera bidɔɔ ana yiri na poɔ.

Sunsum

A sunsum kaŋa meŋ la la a seeloŋ faŋa na a Akan noba naŋ sage di ka o maŋ bare la a soba ka o zanne sɔɔloŋ. A ŋaaŋ ka ba boɔlɔ sunsum fee, bee "seɛ faa". Naŋ ba yinne a dɔgebo zĩĩ sunsum te na daŋ di dɛmɛ kyaare, a ŋa e la faŋa ba naŋ maŋ tɔre tere boɔbo eŋɛ, gbɛɛ yaga a yi saaŋkommine zie gaa yaammine zie ba naŋ teɛre ka ba senne la a faŋa ŋa taabo. A ŋaaŋ tɔ poɔ, a sunsum na baŋ be la be vore lɛ ana yiiluŋ na poɔ. Aŋ dɔba naŋ maŋ taa ŋmennoo sunsum, ka banaŋ nyɛ sunsum fee ba na taa la seeloŋ faŋa buyi, aŋ pɔge eŋ naŋ maŋ taa sɔɔloŋ yoŋ. Ane lɛ zaa, sagediibo porɛɛ la yaga ka sɔɔre yaga zie e la pɔgeba a Ashanti noba ane Akan noba eŋɛ, ane ba sage die la ka ba taa la seeloŋ faŋa naŋ ta ona, ba naŋ na baŋ ko bileɛ ŋmaa ŋmaa lɛ ka banaŋ woŋi o kuori.

Yipɔge Yelzanne

maaleŋ

A sunsum e la a kra boŋguuraa, aŋa ka ŋmene wa tere kra dɔgebo eŋɛ, a sunsum la maŋ beɛle a kra. A lɛ na, a kra ane a sunsum e la taa zomeŋ-sonne.[2] A sunsum, aŋa yelluŋ poɔ, paale la bee be la donɛɛ zu yoŋ kyɛ ane dɔɔ eŋɛ ka o maŋ be tonna, ka a dɔɔŋ wa leɛ bonvore kpɛzie. Sunsum pãã e la bombannaa seɛ zɔmeŋ-tɔ ko a Akan. Kra e la bon-ennaa bee ŋmempuoraa; ba naŋ puoro. A Akan noba mine poɔ, neɛzaa maŋ taa la puori ko o kra. Ba ba puoro bee enneɛ Sunsum. Sunsum e la a Akan lombori na naŋ zɔɔrɔ ne setaana naŋ maŋ boɔrɔ na dɛge bee sãã a kra. Sunsum mɔrɔ la na tõɔ a Akan baaloŋ naŋ ire ba olo.[3]

Sommo Yizie

maaleŋ
  1. https://sk.sagepub.com/reference/africanreligion/n402.xml
  2. https://sk.sagepub.com/reference/africanreligion/n402.xml https://doi.org/10.4135%2F9781412964623
  3. https://doi.org/10.1093%2Foxfordjournals.afraf.a095431