Wulee: O e la bompeɛlaa na maŋ taa bogiri naŋ pare boŋyeni o eŋɛ.

Wulee Parɛɛ maaleŋ

Wulee taa la parɛɛ ayi. Daa wulee bee Daga-wulee ane nasa-wulee.Daa wulee e la bone ba na maŋ ŋmaa dabil-voɔle pɛnne ne. ba maŋ do kyare la a zu kyɛ eŋ bee ba eŋ kponteɛ a zu lamboeŋ. Ba pãã maŋ vore la bogiri a kponteɛ na mine poɔ bee a zu seŋ koŋkoboŋ ka a kpɛ kyɛre bogi ba naŋ vore ka o yi a zikyara na kyɛ wa sigi puo a pareŋ. A peɛlpeɛlɛ pãã maŋ peɛlɛ la a zu bogi na poɔ kyɛ de o nubie furo ne a bog-kyɛlɛɛ na kyɛ leɛrɛ yuoro lɛ o naŋ boɔrɔ ka a wulee kɔkɔre yire bee galaa. A mine la ama puliŋ kyɛ.

Naasaale Wulee maaleŋ

pea whistle
Subclass ofwhistle, signal instrument  
Has effecttrill  

Nasa-wulee e la bone ba na maŋ de kuruu bee rɔba maale ne. o maŋ baŋ e la bɔbɔlɔŋ bee kpolee kyɛ ka a noɔre e ŋmɛgelɛŋ lɛ. Apoɔ pãã maŋ taa la bogi wa sãã a noɔreŋ kyɛ ka a kɔkɔre meŋ taa voɔre.[1] O maŋ taa la bee ba taa biri a poɔŋ. Ba pãã maŋ de la a zi-ŋmɛgelɛŋ na su kyɛ peɛlɛ.[2]

Kɔkɔre maaleŋ

A nasa-wulee kɔkɔre le “ferrr”[3]

Daga Wulee maaleŋ

Ba maŋ baŋ peɛle la Daga-wulee poɔ boŋŋeɛre mineŋ kyɛ o yoŋ kɔkɔre kaŋ la; "Footooriyooto footooriyooto tiitii tooriyooto. Bi boŋ la waa lɛ, fo saa ba waa lɛ, fo ma ba waa lɛ, fõõ eŋ yoŋ la waa lɛ".

Peɛloo zie maaleŋ

Gbɛɛyaga bawaa zie ne bɔl-ŋmɛ zie ka ba maŋ peɛlɛ nasa-wulee.Naakyẽẽbaa poɔ ka ba maŋ peɛlɛ Daga-wulee meŋ gbɛɛyaga kyɛ noba mine meŋ maŋ peɛle o la poɔ boŋŋmeɛre mine poɔ a seɛ.[4]

Tenne Ba Naŋ Peɛlɛ A Wulee maaleŋ

Tenne na poɔ ba naŋ peɛlɛ aBa peɛlɛ la nasa-wulee Dagapaaloŋ zie zaa.Ba peɛlɛ la Daga-wulee meŋ Gyerɛbaa paaloŋ ane ziiri na ba naŋ seɛrɛ dogo.

Sommo Yizie maaleŋ

  1. https://genius.com/Flo-rida-whistle-lyrics
  2. https://www.amazon.com/Whistles/s?k=Whistles
  3. https://mixkit.co/free-sound-effects/whistle/
  4. https://music.apple.com/gh/album/bewaare-they-are-coming-dagaare-songs-and-dances-from/359917076