Yeli:DULDA kponnuŋ leɛre terebo yelyaga (Sumbo John)

Dakogi zu soba , te karemamine naŋ be kyɛ, te karembizuri mine naŋ e nembɛrɛ a be kyɛ, a kpaaroŋ wederebɛ zaa, banaŋ naŋ yire ne banaŋ naŋ waana, nemboɔle zaa naŋ wa laŋ ne te ane n sakuubitaaba zaa naŋ be a kpaaroŋ ŋa poɔ. N na daŋ puori la neɛzaa naŋ be a kyɛ bareka yaga zaa ne te naŋ bare te toma ane kannoo kyɛ wa a lammo ŋa ka zeɛre te ko te nuuriŋ, zuo a zaa te yuomo anaare ne yuoŋ yeni deme. Saseɛ naŋ fuuro kpeɛrɛ te tobo wuli ka ba da taala tamaa ka tu a lammo ŋa kaŋa zie kyɛ baŋ taa a milli taa. Azuiŋ n na are a DULDA wederebɛ zaa gbɛbogiriŋ kyɛ sɔre saana yi ba zie ane te naŋ ba tõɔ boɔle ana lammo na tɔ. A ne a zaa ka a da e la zu-ɔɔ kaŋa ko te, dagaaba yeli ka, tara la baŋ vi ka nyuu goɔrɔ. Te da maŋ wa voore la kyɛ ba tɔ, ka kpɛ de ba kyebe. Kyɛ ana zaa, nɔkpeɛne soba ka lɔɔrɔ buyi. Azuiŋ n na sɔre la ka yɛ ŋmaa vaa kyaare a be a e ka te pɔge bini kyɛ de dɔre. N sagedeebo la ka ama koŋ baŋ saaŋ te noɔreyeni na te ne a danweɛ deme naŋ di dɔgɛɛ mɛ yuomo na pare. A ŋa te paaloŋ teŋa kaŋa pare naŋ wuli lɛ “ te koŋ tõɔ ɛre mɔŋ taar”. Mɔŋ kɔre ba kɔŋ gaa, a baaraa zaa zine a nyɛ la eebo. Naaŋmene kpẽɛo poɔ, aŋa zannoo, wagre la taɛ la ka te leɛre a kpaaroŋ wedeɛ ko neŋyobo. A zuiŋ N naŋ de la yelferre mine naŋ kyaare a te wedeɛ poɔ a yuoni naŋ pare wa ta zine. Ka te neŋ na leɛ teɛre yuoni gbuli naŋ pare zine, n dakogi zu sagebo yelyaga poɔ, N da yeli ka n sɔre la noɔreyeni te boŋyeni bonyeni zaa zie ka ka yɛ soŋ te ka kpaaroo yɛlɛ do saa, a yeli ka “ ka yeliŋ maŋ wa kpɛ, yɛ ka te de zuri teɛ taa kyɛ ta wa vɛŋ ka “ ba yeli ka......” tage te lɔɔ, kyɛ a e ŋa ana la tuori te a dendɔreŋ. Ŋaa vɛŋɛɛ la ka yeli maŋ wa gaŋ ka e ŋa zagela yeli la , ka mine leɛ noore kyɛ paa kaara bandaa ne o pii, ka lɛ vɛŋ ka yɛlɛ yaga ba tõɔ kyɛŋ a kyɛne. A ayi soba, te zaa baŋ ka ka kpaaroo zaa na iri ba gbɛbogiriŋ yɛŋ, see ka o libiyɛlɛ taa nimiri. Ka te naŋ la baŋ ka te kpaaroŋ ŋa libie sobiri la te kyeɛrɛ te na iri ktuuri ata ata kyɛ te yaga kpaɛ ba nyiile a eŋɛ. Ka lɛ vɛŋ ka te maŋ nyɛ te yel-erre kyɛ kyɛl nɔɛ kaara. Ka te leɛ kaa nyɛ sɛne te naŋ na kuli yie a te barebo vuo naŋ pare, a te da taa la lammo a nare biŋ ka ka te kyeɛre libie gaa ziiri mine naŋ e nimipɛle ziiri te seŋ: Kakum paake, gɔe ane a taaba. Kyɛ a sama te naŋ da ŋmaa ko taa, neɛ zaa ba iri o kobo. Baa naane maŋ eŋ wɛ-gaa niŋe ka ba gɛrɛ weɛ boɔle o. Ka te teɛre ka ana la to. A maale karate woore poŋ ko taa ka ka a te yiri beebu vuo poɔ, ka ka te sɔre sommo yi noba ziiri a wa soŋ ne te kpaaroo libiyɛlɛ, kyɛ ana yɛŋ bŋ nyɛ kpɛzie, n yelbo ŋa poɔ, karate woore kɔɔ te naŋ maale pie ne anii yoŋ la leɛ wa kyɛ ka a kyɛllɛ na zaa bɔ ziiri gaa. Ka a naŋ e ma lige wa tɔ a ŋaa kyɛ kaapɔge koŋ pa niŋe tɔɔ wa la. Boɔ yeli ka ona iri la Naaŋmene pare wuli andonɛɛ zaa ka ba na nyɛ, a baara Naaŋmene nyɔge la boɔ zoore kyɛ ŋmaa, a wiri bare ka andonɛɛ zaa kaara. A ne a zaa ka yelwonni waa yaga, Naaŋmene la maŋ eɛre baa pare ko o, te ba de nuuri toŋ te parɛɛ gaŋ ne. Wagere na zaa yel-feraa naŋ wa gaŋ, te maŋ toŋ la te faŋa bɔgɔ, ka n na boɔrɔ ka te lantaa ko te zaa garebanyɛ ane a yɛlɛ ŋa mine te naŋ toɔ e : i. Te da laŋ la noɔreyeni wagre a yunivɛniti naŋ wa dire a o “ Ma kɔkɔre tigiri” a de te saakonnoŋ wuli noba ne dapaaloŋ. ii. Te tõɔ taa la lammo bowola a maŋ laŋ taa sɛgere yelbilii eŋ. A gaŋ a zaa wagere na te naŋ wa tuori a te dagabitaaba, yuon-yeni biiri ne te mabitaaba sisaala ana ko ba ba waabo yaane. iii. A yuoni ŋa kolaŋgye, te zaa na baŋ di la daaseɛ lɛ te naŋ da are a te noba puoriŋ a ba kyaakyaa poɔ. iv. N koŋ baŋ baare n yelyaga zaa, ka maaŋ ba pore lɛ te zaa naŋ laŋ nɔɛ a teɛ a te noba ka ba kpɛ vori mine poore a te yuniviniti wedeɛ kpaŋkpire poɔ, kyɛ ka mine naŋ be puoriŋ waana a te seŋ zaameŋ banaŋ so a te kpeɛmɛ ka te yɔɔpɔge kaŋa eŋ a vo-kpoŋ kaŋa poɔ lɛ. Ka a ma zaa ɛre DULDA noba zie, aŋ na yeli ka bere ba waa zeɛre ? N na de la n baraa garebanyɛ ko te karemamine ane kookeree na ba naŋ maŋ de are ne te poeŋ wagere na zaa te naŋ erɛ yeli zaa. Naaŋmene na maale ba velaa zaa, a maale te yeni yeni zaa, a sonnɔ te ka te maaleŋ taa noɔreyeni gaŋ koroŋ kyɛ e ka te kɔkɔre baara bonso Dagaare, ona la te pɔlbo bone.

Leɛ gaa a "DULDA kponnuŋ leɛre terebo yelyaga (Sumbo John)" gampɛle.