Saala Ne Vuuluŋ
Saala e la bon-furaa, o e la bone ba na maŋ te nyige weɛ poɔ. Gbɛɛ yaga daare la ka ba maŋ de lantaa bee a ŋmaa teɛ, a wuo moɔ eŋ a dare zu, kyɛ de tanne a eŋ kōɔ ka a tanne mãã. A a saŋ na ka ba naŋ wa baare ba pãã maŋ de la a tammaara dogele a dare ama zu kyɛ bare vuo fēē a vuo na ba naŋ bare poɔ la ka ba naŋ de a vũũ te eŋ ka a di fēē kyɛ nyɔge. Ka anaŋ wa te nyɔge baare ba pã maŋ de la a tanne mine te page a vuo na kyɛ yɔ kaara ka a ta wa di gaŋ lɛ a na seŋ ka a di ta. Bebie ata poɔ bee anaaare poɔ la ka ba maŋ de kōɔ gaa ne a saala zie te yage ne a.
Ka ba naŋ wa yage bare ba pãã maŋ de a la gaa ne be yie poore. Ba pãã na te kōɔre la bee te de mara ne la vũũ. Kyɛ gbɛɛ yaga koɔrɔ maŋ la, noba yaga maŋ de la a saala te bɔ ne libie.
A lɛ wuli ka saala e la daare neɛ na maŋ ŋmaa teɛ bee gaa moɔ te bɔ da-ŋmaara a de a lantaa nyige ne saala. Saala ba taa parɛɛ, saala e la saala bonso o yoŋ la.
Vuuluŋ Dagaaba lankpeɛbo poɔ, daŋa poɔ daare ba naŋ maŋ de maale ne ba bondirii la. A vũũ na wa di baare, a tampɛlloŋ poɔ la ka a Vuulo maŋ be bee yi. Gbɛɛ yaga Vuulo na baŋ e la tēē te daga yie poore. Vuuluŋ maŋ e la tēē a sanne noba mine baaloŋ bee baaloo mine.
Ka neɛ meŋ de da-nyige kɔɔ ka waa Vuuluŋ na. ana Dagaare poɔ tēē sɔgelɔ la, anaŋ la ka saakoma boɔlɔ ka tēē sɔgelɔ. A e la tēē sɔgelɔ bonso ana daare ba e yɛrɛɛ lɛ. A nyaabo e la tuo a bammbo meŋ ba e mɔlɔ.
Vuuluŋ Taa La Parɛ Ayi N Naŋ Baŋ.
maaleŋi) Tēē sɔgela bee Sɔgelɔ: Tēē Sɔgelɔ e la ana te-nyige neɛ naŋ gaa weɛ bee moɔ poɔ te bɔ ana wa kɔɔ ka a e tēē la saakoma boɔlɔ ka tēē sɔgelɔ.
ii) Daŋa poɔ Vuuluŋ: A meŋ e la vũũ neɛ na maŋ gbɔge bee mare a maale o bondirii kyɛ a vũũ bie na gaŋ te kpiiri leɛ tampɛloŋ. A tampɛloŋ na poɔ la ka ba maŋ nyɛ a Vuulo ama. Gbɛɛ yaga daŋa poɔ la ka Vuulo maŋ yi. Kyɛ a meŋ na baŋ e la tēē. Ana la ka saakoma boɔlɔ Vuuluŋ.